Có nhiều tích về nguồn gốc “Bàn thờ Thần Tài” nhưng tựu trung lại điều xuất xứ từng nước Trung Hoa
1. Tục thờ có xuất xứ từ Trung Quốc, còn ở nước ta tục thờ Thần Tài xuất hiện vào khoảng đầu thế kỷ XX.
Theo truyền thuyết cổ đại thì Thần Tài là nhân vật lịch sử Phạm Lãi, ông là một trung thần của Việt Vương Câu Tiễn.
Phạm Lãi đã cùng người yêu là Tây Thi bỏ chốn quan trường về ở ẩn. Từ đó, Phạm Lãi trở thành một nhà thương buôn thành đạt và giàu có nổi tiếng nên được người đời gọi là Đào Công và được tôn là Thần Tài
Theo truyền thuyết khác thì Thần Tài là vị Thần cai quản tiền bạc, tài lộc trên thiên đình bị “rơi” xuống trần gian vì một lần lỡ say rượu. Thần Tài xuống trần gian và mang may mắn cho những gia đình thần đã từng đến
2. Có một tên lái buôn tên là Âu Minh khi qua hồ Thành Thảo, Thủy thần cho một cô nô tỳ tên là Như Nguyện. Âu Minh đưa Như Nguyện về nuôi trong nhà làm ăn ngày càng trở nên phát đạt. Sau đó, vào một ngày tết, vì lý do nào đó, Âu Minh đánh Như Nguyện. Như Nguyện quá sợ hãi chui vào đống rác và biến mất. Kể từ đó, Âu Minh làm ăn luôn thua lỗ, sa sút, chẳng mấy chốc trở nên phá sản, nghèo xác nghèo xơ. Hóa ra Như Nguyện chính là hóa thân của Thần Tài. Từ đó người ta thưởng lập bàn thờ để thờ vị thần này dưới góc nhà, hướng nhìn ra ngoài.
 
3. Trong một lần đi chơi uống rượu, do say quá nên Thần Tài bị rơi xuống trần gian, không may đầu bị va vào đá nên nằm mê mệt không biết gì, sáng ra mọi người thấy một người ăn mặc giống như diễn tuồng cải lương thì lấy làm lạ và tưởng ngài bị điên.
 
Mọi người thấy vậy liền lột sạch hết quần áo mũ nón của Thần Tài và đem đi bán, Thần Tài tỉnh dậy không có quần áo trên người và do bị va đầu vào đá nên không nhớ mình là ai.
 
Do sống trên thiên đình quen rồi nên Thần Tài không biết làm việc dưới trần gian nên thường đi lang thang xin ăn khắp nơi. Thần Tài đi ăn xin thì gặp một nhà kia kinh doanh buôn bán gà, vịt, heo quay ế ẩm, thấy Thần Tài đến ăn xin thì được chủ nhà mời vào ăn.
 
Thần Tài được chủ quán cho ăn nên ông ra sức ăn rất nhiều đặc biệt là ông rất thích thịt heo vịt quay, điều kỳ lạ lúc này là khi ông vào quán này ăn thì không biết từ đâu khách kéo đến nườm nượp, người chủ quán thấy lạ nên ngày nào cũng mời Thần Tài vào ăn.
(nguồn sưu tầm mạng internet)
 
Tạm kết: Thần Tài mà hầu hết nhà lập bàn thờ hiện nay có thể là một ông Tướng về hưu bán chổi đót, hoặc là một nô tỳ bị bạt đãi. Nếu không thì cũng là một ông “Trời con” bị lạc khỏi nhà, đi ăn xin và bị vụ lợi. Vì tình cờ những ai gặp “ông Thần” này cũng đúng ngay lúc gặp thời vận mà phát đạt (có thể là nhờ phước báo có sẵn từng trước, có thể là nhờ Chúa ban ơn) nên họ tôn ông làm “Thần Tài”
Ngày nay, nhờ vị “Thần” này mà mùng mười tháng giêng hằng năm chúng ta có món bánh tráng cuốn rau sống+cá lóc nướng chấm mắm nêm. Các nhà buôn cá lóc, mắm nêm, trứng vịt, tôm, heo cũng nhờ đó thêm khắm khá